Niet huilen, wel drinken: wat betekent mannelijkheid nog in deze tijden?

© Igor Morski.

In: Knack Weekend, 9 september 2016.

Wat betekent mannelijkheid? Dat is een vraag die een student van lector Andrew Reiner van de College of Liberal Arts (Towson University, VS) zich ook stelde. Dus trok hij op onderzoek. In de druk bezochte foyer van de universiteitsbibliotheek plaatste hij een verborgen camera. In deel 1 van het experiment liet hij er een vrouw in tranen uitbarsten. In deel 2 nam een man de honneurs waar. Voelt u mij al komen? De huilende vrouw werd snel aangesproken door andere vrouwen. Om haar te troosten, te vragen wat er scheelde. Toen de man zijn tranen de vrije loop liet, liep iedereen hem gewoon voorbij. Want ja, boys don't cry.

Elke man herinnert zich wel een moment in zijn leven waarin hij merkte dat hij man moest worden. Want dat wordt verwacht: loskomen van mama en papa, leren hoe ze zich mannelijk gedragen. Voor jongens staat dat vaak gelijk aan fysieke afstand. Ze begroeten elkaar niet meer met een kus, maar met een stevige handdruk. Intimiteit en fysiek contact worden een schaars goed, want echte mannen knuffelen niet. En huilen niet. Die boodschap wordt vaak met de beste bedoelingen meegegeven - "Droog je tranen, wees een man!" - maar maakt indruk. Gaandeweg leren jongens dat emoties voor softies zijn, voor mietjes. Dat het verwijfd is.

En dus leren ze in de loop van hun jeugdjaren, met vallen en opstaan, hard te worden. Ze toveren verdriet en kwetsbaarheid weg als waren ze een erfgenaam van Houdini. Dat terwijl het puberleven één en al fragiliteit is, met zorgen over acnéwildgroei, overslaande stem en vreemd geproportioneerde ledematen. Het gevolg: emotionele constipatie. En dat dragen ze vaak mee in hun verdere leven.

Alfagorilla

Want als jongetjes groot worden, dan zoeken ze een manier om zich te uiten. Via statussymbolen, bijvoorbeeld. Een hoge en vetbetaalde functie, een steeds scherpere tijd op die kwarttriatlon, of de flitsende bolide waarmee ze over Vlaamse wegen scheuren. Externe factoren waarmee ze zich als alfagorilla op de borst kunnen kloppen. De directe gevolgen van al die krachtpatserij zie ik weleens in mijn praktijk. Mannen van middelbare leeftijd die sakkeren omdat ze zich zo lang op dat ene hebben gestort, hun hele leven gewijd aan dat bedrijf, aan materieel geluk, prestatie. Ze hebben er alles voor gedaan, om dan bij een herstructurering de laan uit te vliegen en tot de vaststelling te komen dat hun échte leven, naast die carrière, maar weinig voorstelt.

Die denkwijze vinden we trouwens ook terug in menig mannenblad. Decennialang al wordt daarin gerapporteerd over wat een man na aan het hart ligt. Auto's, tieten en sport, blijkbaar. Met wat geluk vind je er een item over dé botanicalsvoor je gin-tonic. Maar een onderbouwd stuk over gezond eten en leven? Hoe je je zorgen en gevoelens bespreekbaar maakt? That's a no go. Nee, P-Magazine biedt ons nog altijd geen vezelrijk dieet om emotioneel te deconstiperen.

Vietnamoorlog

Denk dus eens na over wat en wie je bent zonder job / hobby / blinkende bolide. De essentie van mannelijkheid vind je namelijk niet in je dikke portemonnee, de cupmaat van je vriendin, status van je job of ultieme kick van je bungeesprong. Neen, zoals de Britse kunstenaar Grayson Perry het raak stelt: het verwrongen mannelijk ideaal is een enge, belegen en problematische visie.

Eentje met verregaande gevolgen, bovendien. Denk maar aan de Amerikaanse oud-president Lyndon B. Johnson ten tijde van de gruwelijke Vietnamoorlog. Jaren later bleek uit Pentagondocumenten dat hij zijn troepen niet wou terugtrekken omdat hij zich dan not manly enough zou vinden. Ook voor de man in de straat kan die alfareflex dodelijk zijn. Mannen sterven nog altijd vroeger dan vrouwen, en zelfmoord is voor mannen onder de vijftig doodsoorzaak nummer één. Vlaamse mannen maken er drie keer meer dan vrouwen zelf een eind aan, het slotakkoord van emotioneel lijden. Onder dat topje van de ijsberg woekeren opgekropte gevoelens en sluimerende depressies.

Wanneer mannen zouden moeten aangeven dat het niet gaat, gaan ze vaak te laat op de rem staan. Ze knallen maar door in dat drukke bestaan, ook al weten ze diep vanbinnen dat er iets scheelt. Ze wachten veel langer dan vrouwen om naar een huisarts te stappen met zulke problemen. Dus hebben ze vaker verborgen depressieve periodes. Daardoor houdt die donkere periode vaker lelijk huis. Hetzelfde geldt voor andere kwaaltjes: vaak wachten ze te lang op een diagnose, waardoor ze een verhoogd risico lopen op kanker en tal van andere ziekten.

Archaïsche symbolen

Dat stemt tot nadenken. Als mannen écht van zichzelf houden, maken ze best werk van emotionele emancipatie. Want de muffe mythe van wat een man tot man maakt, weerhoudt hem er al te vaak van om zichzelf te zijn.

Maak daarom van mannelijkheid een bewuste keuze om jezelf centraal te stellen, wars van verplichtingen en to-dolijstjes. Maak een bewuste keuze om te praten over de zorgen die je hebt, en misschien eens vroeger bij de dokter langs te gaan voor een check-up. Blijf kapitein van je eigen schip en ga niet mee ten onder, om het in zelfhulplingo te zeggen.

Doorbreek dus het cliché, verstop je niet achter archaïsche mannelijkheidssymbolen, maar maak die keuzes die je vooruithelpen. Dàt is volgens mij wat mannelijkheid anno 2016 zou moeten zijn: bepaal zelf wat jou tot man maakt. Haal zoveel mogelijk uit je leven door de zorg voor je lichaam en geest centraal te stellen. Durf hulp van anderen in te schakelen als dat nodig is.

Laten we in de toekomst ook rekenen op een overheid die de man daarin volop ondersteunt: maak vaderschapsverlof verplicht en laat het even lang duren als het moederschapsverlof. Zo wordt de man helemaal betrokken in de eerste zorgen voor het kind en holt hij niet nodeloos achter de feiten aan. Tenslotte, de tijd van 'hij-werkt, zij-zorgt' is definitief voorbij. En maak, en passant naast vrouwenstudies ook werk van volwaardige mannenstudies.

Zo goed als alle mannen en vaders die ik op consult zie, willen heel hard dat het goed gaat met de mensen rondom hen. Ze willen tegelijkertijd een goede lover, een goede man, een goede vader, werkkracht en zoon zijn. Zo goed, dat ze zichzelf weleens vergeten te soigneren.